واژه «اختلاف» در روایت «اختلاف امتی رحمه» وجوه معانی مختلفی دارد. این روایت در منابع اولیه فریقین ذکر نشده، اما در شرح‌های حدیثی، تفاسیر و بعضی منابع عرفانی، از آن فراوان استفاده شده است. حدیث مذکور در برخی منابع متأخر روایی و تفاسیر شیعه، سندی از امام صادق× دارد که در آن امام «اختلاف» را به معنای رفت‌وآمد برای کسب علوم دینی می‌دانند. هدف این نوشتار روشن ساختن دلالت روایت، تجزیه‌وتحلیل سند و متن آن بوده که به روش توصیفی ـ تحلیلی با رویکرد روایی و بررسی منابع فریقین، انجام شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که از هفده راوی این روایت در منابع شیعه، ده راوی آن ثقه و بقیه ضعیف یا غالی‌اند. در مصادر اهل سنت هم سندی برای آن ذکر نشده است. اما به لحاظ محتوایی، تبیین امام صادق× که در آن «اختلاف» را به معنای آمدوشد برای کسب علم می‌دانند، دارای مؤیدات قرآنی و روایی است. در منابع اولیه اهل سنت، چون غالباً «اختلاف» را به معنای تنازع و تفاوت فکر تعبیر کرده‌اند، کلیت روایت را نپذیرفته و به وجوه معنایی آن دقت نکرده‌اند؛ اما منابع متأخر اهل سنت، ضمن نقل حدیث، آن را دلیلی بر جواز اختلاف در فروع فقهی دانسته‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد با وجود فقدان و ضعف سند، مؤید و شواهد قرآنی و شرح‌های روایی و تفسیری ـ به‌ویژه تفاسیر عرفانی ـ برای این روایت وجود دارد که می‌تواند فقدان و ضعف سند را جبران کند و بیان امام صادق× بهترین تبیین برای حدیث پیش‌گفته است.
Sepahi R B, Khakpour H, Zeini Malekabadi H. A Comparative Study of the Narration of the "Ikhtilaafu Ummati Rahmah" in the Sources of Faraqain. مطالعات معارف حدیثی 2024; 1 (4) : 1 URL: http://hadith.maaref.ac.ir/article-1-46-fa.html
سپاهی رحمان بخش، خاکپور حسین، زینی ملک آبادی هادی. بررسی تطبیقی روایت «اختلاف امتی رحمه» در منابع فریقین. مطالعات معارف حدیثی. 1402; 1 (4) :7-30
